Tüp bebek tedavisi çocuğu olmayan çiftlere uygulanan yöntemlerdendir. İlk kez 1978 senesinde Edward ve Steptoe ile İngiltere’de uygulanan Tüp Bebek tedavisi, ilk başta yalnızca tüpleri tıkalı olan kişiler için düşünülmüştür. Ancak günümüzde oldukça yaygın bir şekilde binlerce hastada ve farklı nedenler ile uygulanmaktadır.

Tüp bebek ya da İVF, anne adayından yumurtalar alınması, baba adayından sperm örneği alınması ve bu ikisinin laboratuvar koşullarında birleştirilerek döllenmesi ve döllenmenin ardından anne adayının rahmine transfer edilmesi anlamına gelir.

Günümüzde daha yaygın bir şekilde kullanılan bir teknik olan mikroenjeksiyonda (ICSI) ise baba adayından elde edilen spermlerin doğrudan bir şekilde yumurtanın içerisine verilmesi ve yine döllenme gerçekleştikten belli bir süre sonra yeniden anne rahmine transfer edilmesidir. Türkiye’deki tüp bebek kliniklerinde başarı ile gerçekleştirilebilmektedir. Dünya standartlarında bir çok merkezde hizmet verilmektedir.

Tüp bebek (İVF) ve Mikroenjeksiyon (ICSI) nasıl uygulanır?
IVF(Tüp Bebek Yöntemi): Her yumurtanın yanına ortalama olarak 50 bin tane sperm konulur. Bir spermin yumurtanın içine kendi başına girerek döllenme uygulamasının gerçekleşmesi beklenir. Döllenmiş olan yumurta hücreleri bölünerek embriyoyu meydana getirir. Embriyolar her gün takip edilerek 2-3 gün laboratuvar koşullarında büyütülür.

IVF; çoğunlukla tüplerinde tıkanıklık sebebiyle hamile kalamayan kişilerde tercih edilen tedavi yöntemidir.

ICSI(Mikroenjeksiyon Yöntemi): Yumurtaların toplanmasının ardından komşu yerlerde bulunan hücreler embriyolog tarafından ayıklanır .Özel çok ince, sadece mikroskop altında saptanabilen aletler aracılığı ile yumurta tutulur, içerisine bir sperm aktarılır. Tıpkı IVF’deki gibi bir gün sonra yumurtanın bölünmesi beklenir .

ICSI; sperm sayısı düşük, hareketleri zayıf olan baba adayları ve yumurta rezervi azalmış anne adayları için uygun bir olarak geçer.

Tüp bebek kimlere uygulanır ?
Açıklanamayan kısırlık durumunda
Tüplerin her ikisinin de tıkalı olması durumunda
Yumurtlama bozuklukları, ileri derece polikistik over sendromu durumunda
Endometriyozis hastalığı ,endometriyoma (çikolata kistleri) durumunda
Sperm kalite bozuklukları, azospermide
Servikal etken tespit edildiğinde
İmmunolojik etkenler söz konusu ise uygulanır.
Tüp bebek için başvuran adaylara hangi uygulamalar yapılır?
Anne ve baba olma özlemi ile bir tüp bebek merkezine başvuran adaylarla, ilk olarak bir değerlendirme görüşmesi yapılır, daha önce gerçekleşmiş uygulamalar konuşulur ve gerekli olan tetkikler planlanır. Daha sonra tetkiklerin neticelerine göre o çifte ait uygun bir tedavi yöntemine kadar verilir. Ayrıntılı bir jinekolojik muayene ve ultrasonografi ile anne adayının üreme organlarının anatomik yapısı değerlendirilir. Uygulama hakkında çifte bilgiler sunulur ve başarı şansı ve başarının ihtimalli anlatılır. Gerekli hazırlıkların ardından tüp bebek uygulamasına başlanır.

Tüp bebek uygulaması dört aşamadan meydana gelir;

*Yumurtaların geliştirilmesi; yumurtalıkların uyarılması adına iğne şeklinde hormon ilaçları uygulanır ve fazla sayıda yumurtanın olgunlaşması için yardım edilir.

*Yumurtaların toplanması; ultrasonografi ile ve hafif bir genel anestezi aracılığıyla yumurtaların toplanma işlemi gerçekleştirilir.

*Yumurtaların laboratuvar koşullarında döllenmesi; toplanan yumurtalar ile baba adayından elde edilen sperm, laboratuvar ortamında embriyolog tarafından özel besiyerleri içinde birleştirilir.

*Embriyoların anne adayının rahmine transfer edilmesi; oluşan embriyolar kadın doğum uzmanı tarafından genel anestezi ile ince bir kateter yardımıyla anne adayının rahmine aktarılır.

Tüp bebek tedavisi esnasında ne gibi problemler ile karşılaşılır?
Kullanılan ilaçlar ile yeterince yumurta büyümesinin sağlanamaması: Bu durumda tüp bebek uygulaması iptal edilir. Yumurtalık rezervleri iyi değildir ve uyarılmaya yanır vermemiştir.

Büyüyen ve çoğalan yumurtaların toplanamaması: Ultrasonografi ile yumurta gelişimi normal gözüken kişilerde aspirasyon esnasında yeteri sayıda yumurta hücresi bulunamaması.

Hiperstimulasyon sendromu gelişmesi: Yumurtlama tedavisinde uygulanan ilaçların, yumurtalıkların aşırı uyarılmasına neden olması ve netice olarak yumurtalıkların aşırı büyümesi, karın içinde sıvı toplanmasına bağlı olarak karın şişkinliği, mide ve barsak sorunlarının meydana gelmesi. Ciddi sonuçlar doğurabilir. Gerek görülürse, hastanede tedavi dahi uygulanabilir.

Teknik olarak değişik nedenlerden ötürü transferin yapılamaması: Nadir olarak ortaya çıkar.

Uygulamadan birkaç gün sonra kanama olması: Hamilelik şansını azaltabilmektedir.

Tüp bebek uygulaması ardından hamilelik olup olmadığı ne zaman anlaşılır?
Uygulanan embriyo transferinden 12 ve 14 gün sonra toplam iki defa kanda gebelik testi (B-hCG) yapılır. Şayet hamilelik testi negatif sonuç verirse progesteron tedavisi kesilir ve birkaç gün içinde görülen adetle tüp bebek marotonu tamamlanır. Hamilelik testi pozitif sonuç verirse progesteron tedavisi sürdürülür. Testlerden bir hafta sonra hamilelik kesesinin görülmesi, bundan bir hafta sonra da bebek kalp hareketlerinin görülmesi vaginal yolla uygulanan ultrasonografik muayenede mümkün olur. Düşük olmaması adına uzman tarafından progesteron desteği sürdürülür.

Tüp bebek ile hamilelik sağlandıktan sonra gibi problemler olabilmektedir?

*Kandaki testlerde yükselme olmasına karşın daha sonra kendiliğinde düşebilir ve hamilelik kesesi oluşamaz. Bu durum kimyasal hamilelik olarak isimlendirilir.

*Tüp bebek ile gerçekleşen hamileliklerde düşük oranı normal hamileliklere nazaran daha fazladır ve %20-25 oranında görülmektedir. Çoğunlukla tüp bebek uygulaması ardından önlem olarak bütün kadınlara progesteron takviyesi yapılmaktadır.

*Tüp bebek uygulamaları ardındançoğul gebelik görülme riski ortalama %30’dur. Bebek sayısı arttıkça erken doğum ve bunun bebekte meydana getirdiği olumsuzluklar da artmaktadır. Çoğul gebelik riskini azaltmak için transfer yapılan embriyoların sayısı kanuni olarak sınırlandırılmıştır.

*Ender bir şekilde de olsa %3-5 gibi bir oranda tüp bebek uygulamaları ardından dış gebelik ve korn gebeliği oluşabilir.

*Yapılan çalışmalar tüp bebek tedavilerinin ardından çok az miktarda kromozom anomalisi riskinde artış göstermişlerdir. Bu oran ciddi sperm bozukluklarının ve TESA gibi teknikler ile elde edilen sperm ile gerçekleşen gebeliklerde biraz daha artmaktadır.

Tüp bebek tedavisinin başarı oranı ne kadardır?

Tüp bebek tedavisinin başarı oranı, uygulamayı yaptıracak olan adaylara ait farklı etkenlere ve uygulamanın gerçekleştiği merkezin tecrübesine göre değişkenlik gösterir. Kadının yaşı, geçirmiş olduğu hastalık ve müdahaleler, endometriyozisin mevcudiyeti ve sperm kalitesine ait bulgulara göre değişkendir. Çoğunlukla farklı kliniklere göre bu oran %30-45 arasında değişmektedir. Tüp bebek uygulamasının başarısı, hamile kalma oranı ile değil, sağlıklı süren bir hamilelik elde etme oranı ile ölçülmelidir.

Tüp Bebek Hangi Durumlarda Uygulanır?

Her çeşit kısırlık halinde tüp bebek (IVF veya ICSI) uygulaması yapılamaz. Çeşitli kriterler varlığında IVF ya da ICSI şeklinde tüp bebek uygulamaları gerçekleşebilir. Bunlar:

Tüplerin tıkalı (kapalı) olduğu durumlarda ya da ameliyatla tüpleri alınan hastalarda,
Açıklanamayan infertilite durumunda (Hiçbir neden bulunamayan kısırlık)
Baba adayında sperm sayı ve işlevlerinin bozuk olması: Azoospermi, oligospermi,
Diğer tekniklerle hamile kalamayan endometriozis hastaları
Diğer tekniklerle hamile kalamayan yumurtlama sorunu olan hastalar (Polikistik over sendromu)
Servikal etken
İmmünolojik infertilite
Başka teknikler (yumurtlama tedavileri ve aşılama) hamilelik elde edilemeyenler
ICSI yöntemi ile tüp bebek tedavisi hangi durumlarda uygulanır?

Şiddetli oligo-astheno-teratozoospermi (Ciddi sperm sayı ve hareket bozuklukları): Bu durumlarda erkekten spermler Mikro TESE yöntemiyle alınır.
Daha önce IVF (klasik tüp bebek) yöntemi ile hamileliğin gerçekleşememesi,
Antisperm antikor varlığı
Ejakulatuvar disfonksiyonlar (retrograd ejakülasyon): Spermler, erkekten mikro TESE yöntemi ile elde edilir.
Bilateral vas deferenslerin (sperm kanalları) doğultan yokluğu
Bilateral ejakulatuvar duktus obstrüksiyonu
Başarısız vazovazostomi ve vazoepididimostomi sonrası
Fibroz sebebiyle epididimal sperm elde edilememesi
Globozoospermi (Yuvarlak başlı spermler): ICSI’de bile başarı ihtimali çok düşüktür.
İmmotil silia sendromu
Daha önce operasyonla tüpleri (yumurta kanalları) alınanlara tüp bebek uygulaması olur mu?

Herhangi bir operasyon sebebiyle bir ya da iki tüpü alınan kişilere tüp bebek uygulaması yapmak mümkündür. Tüp bebek uygulamasının kadının tüpleri yani yumurta kanalları ile bir ilgisi olmadığı için tüpleri olan ve olmayan kişilerde tüp bebek ile hamilelik başarısı aynıdır.

Daha önce ameliyatla yumurtalıkları alınan kişilere tüp bebek uygulaması yapılabilir mi?

Bir anne adayının ameliyatla her iki yumurtalığı alındığı durumlarda tüp bebek uygulaması mümkün değildir, çünkü yumurta sağlanamaz ve hormon düzeyleri yeterli olmaz. Sağ ya da sol tek bir yumurtalığı alınan bir anne adayının şayet hormon rezervleri iyi ise tüp bebek uygulaması yapılabilir.