Hafif pelviektazi, piyelektazi veya geçici hidronefroz olarakta adlandırılabilir. Fetusun idrarının dolması ile böbrek pelvisinin genişlemesidir. Ultrasonografide fetal böbrek ön-arka çapı ikinci trimesterde 4 mm’den, 3. trimesterde ise 7 mm’den büyük ölçülür. Genişleme sadece böbrek pelvisindedir. Kalikslerde ise genişleme görülmez. Kaliksiel alanda genişleme görülürse hidronefroz olarak adlandırılır. Hafif pelviektazi genellikle çift taraflıdır. Tek taraflı olduğunda sağda rastlanma oranı sola göre daha fazladır.

Prenatal tanı: Tanı ultrasonografik ölçüye dayanır. Hafif pelviektazide sadece böbrek pelvisinde genişleme vardır. Genişlemenin sebebi bu alanın, fetusun idrarı ile dolmasıdır. Pelvisin ölçümünün yapılması için böbrek enlemesine ve boylamasına kesitlerde incelenir. Sözkonusu genişleme ölçüleri enlemesine kesitte alınmasına rağmen böbreğin uzunlamasına kasitinin incelenmesi ile de kalikslerin genişleyip genişlemediğine bakılır. Pelviektazi tanısında ultrasonografi ile enlemesine kesitte, pelvis ön-arka çapının böbreğin ön-arka çapına oranının 0.28’den büyük olması gerekir. Ayrıca gebelik haftaları dikkate alınarak yapılan ölçümlerle de tanıya gidilebilir. Genellikle 3 mm’den daha küçük pelvis çapları normal gebeliği gösterir. Yapılan ölçümlerde ilk trimesterde 3 mm’den, 14-21. gebelik haftalarında 4 mm’den, 22-31. gebelik haftalarında 5 mm’den ve 32. gebelik haftasından sonra 7 mm’den büyük olan pelvis çapı ölçümlerinde hafif pelviektazi tanısı konabilir. Pelvis çapının 10 mm’den fazla olduğu durumlar ise hafif pelviektazi olmaktan çıkar ve patolojik olarak değerlendirilir.

Hafif pelviektazinin klinik önemi: Hafif pelviektazide ilave patolojik bulgu yoksa izole pelviektazi adını alır. İzole pelviektazi sıklıkla kendiliğinden normale dönebilir veya böbrek çapı fazla büyümez. Daha az sıklıkla da pelviektazi ilerleyerek hidronefroza dönüşebilir. Normal fetusların yaklaşık %3’lük bölümünde izole hafif pelviektaziye rastlanabilir.

İzole hafif pelviektazi Trizomi-21 ( Down Sendromu ) için minör markerdir. Trizomi-21 görülme sıklığını yaklaşık 1.6 kat artırabilir. Buna karşılık hafif pelviektazinin; NT arması, hiperekojen incebarsak, intrakardiak ekojen odak, kısa femur, kısa humerus vb gibi diğer minör trizomi-21 markerleriyle birlikte olması veya büyük anomalilerle bir arada görülmesi durumunda risk büyük oranda artar. Hafif pelviektazinin iki minör markerle veya major bir anomali ile birlikte bulunması halinde CVS, amniosentez veya kordosentez ile kromozom analizi yapılması önerilir. Hafif pelviektazi nadiren diğer kromozom anomalileri ile birliktede görülebilir. Böyle durumlarda ek anomali önemlidir. Örneğin holoprosensefali ile birlikte olursa trizomi-13, kistik higroma ile birlikte olursa Turner Sendromu akla gelmelidir. Kromozom analizinde bu ve benzeri anomalilerinde tanısı konabilir.

Takipte hafif pelviektaziden hidronefroza ilerleme görülebilir. Bu durum, eğer tek taraflı veya asimetrik hafif pelviektazi varsa daha sık görülür. Ayrıca ureteropelvik veya ureterovesikal obstrüksiyon varlığında, ureterosel, mesane çıkış obstrüksiyonu, vesikoureteral reflü, dupleks böbrek gibi patolojik durumlarda da hidronefroza geçiş görülür. İlerleyici pelviektazinin olup olmadığını anlamak için dört hafta arayla ultrasonografi yapılmalı ve ilave anomaliler dikkatlice aranmalıdır.

Hafif pelviektazi görülen bütün gebeliklerin %1,7’sinde kromozom anomalisi görülürken, izole hafif pelviektazi olgularda kromozom anomalisi görülme risk % 0.46 olarak bildirilmiştir. İzole hafif pelviektazi ile kromozom anomalisinin birlikte görülebilme sıklığında gebe yaşıda önemlidir. Şöyle ki 36 yaşından küçük gebelerde bu oran % 0,33 olduğu belirtilmişken, 36 yaşından büyük gebelerde % 2.2 olarak bildirilmiştir. Aynı şekilde hafif pelviektazinin erkek fetuslarda kız fetuslara göre 2 kat daha fazla görüldüğü bilinmektedir. Rekürens oranı yani bir sonraki gebelikteki fetusta da hafif pelviektazinin görülme sıklığının 6.1 kat arttığı belirtilmiştir.

Pelviektazide, pelvis çapının ölçüsü prognozun belirlenmesinde önemlidir. Pelvis çapı 4 – 7 mm arasındaysa olguların % 80’i doğumdan önce, %17’si doğumdan sonra normale döner. Kalan % 3’lük bölümde ise doğum sonrası takip gerekir. Pelvis çap ölçüsü 7 mm’den daha büyükse doğumdan önce nadiren normale dönüş görülür. Doğum sonrasında ise olguların % 44 ünde normale dönüş görülebilir. Gebelik döneminde hafif pelviektaziden hidronefroza geçiş olursa doğum sonrasında obstrüksiyon, reflü, dupleks böbrek gibi ürolojik problemlerle karşılaşma olasılığı yüksektir.

Tedavi: Otuzikinci gebelik haftasından sonra böbrek pelvis ön-arka çapı 7 mm’den daha fazlaysa doğumdan sonra yenidoğanda böbrek ultrasonografisi yapılmalıdır. Bu değerlendirme en erken 3 gün sonra yapılmalıdır. Çünkü doğum sonrası erken dönemde yenidoğanda hızlı bir su kaybı olur. Bu nedenle ultrasonografik değerlendirme en erken su kaybının minimal düzeye indiği 72. saatin sonrasına bırakılmalıdır. Ayrıca uretral reflünün dışlanması için voiding sistouretrogram ve böbrek fonksiyonunu değerlendirmek amacıyle nükleer tıp araştırmaları gerekli olabilir. Eğer idrar akışını engelleyen obstrüktif bir neden saptanırsa cerrahi girişim gerekli olabilir.
-Prof. Dr. Alkan Yıldırım