Bir hastaya polikistik over tanısının konulması için bazı lezyonların oluşması gerekir. PKO hastalığında teşhisi sağlayan en önemli nokta hastanın şikayetleridir. Doktora başvuran hastaların en sık şikayetleri adet düzensizliği ve normal dışı tüylenmedir. Daha az sıklıkla sivilcelenme, yağlı cilt, kilo fazlalığı ya da hamile kalamama gibi şikayetlerle de doktora başvururlar.

Adet düzensizliği, tüylenme ve gebe kalamama şikayetleri ile doktora başvuran kadınlarda ilk teşhis olarak PCOS düşünülmektedir. Ancak bu şikayetlere başka hastalıklar da neden olabilmektedir. Bu durum da tanı koymada büyük sıkıntı yaratmaktadır.

PCOS tanısı koymak için klinik bulgular hala tartışılmaktadır. Tanı koyarken, polikistik over sendromu en sık belirtileri olan adet düzensizliği ve tüylenme şikayetlerini taklit edebilen, Hipotiroid (tiroidin yavaş çalışması), Hiperprolaktinemi (Süt hormonunun yüksek olması), Cushing Sendromu ve böbrek üstü bezinde tümör gibi hastalıkları ekarte etmek gerekmektedir.

Benzer şikayetlere neden olan bu hastalıklar nedeniyle, şikayetlere ek olarak muayene, ultrason ve labaratuvar tahlilleri büyük önem arz eder. Ayırıcı tanı ancak bu şekilde yapılabilir.

PCOS Tanı Kriterleri
2003 yılında Avrupa İnsan Üreme ve Embriyoloji Derneği (ESRE) ve Amerika Üreme Tıp Derneği (ASRM) tarafından Rotterdam, Hollanda da yeni bir tanım oluşturulmuştur. Bu tanıma göre PCOS teşhisi koymak için kadında;

1-Polikistik over görünümü olması: Ultrasonda her bir yumurtalıkta 2-9 mm büyüklüğünde 12 veya daha fazla sayıda yumurta keseciği bulunması veya yumurtalık hacminin büyümesi. (Ultrason bulguları bölümünde detaylı olarak anlatılmıştır.)

2-Seyrek adet görme; İki adet kanaması arasında 35 günden uzun olması veya yılda 10’dan az adet kanaması olması,
3-Tahlillerde erkeklik hormonun yüksek olması ve ya aşırı tüylenme, akne, saç dökülmesi gibi belirtilerin bulunması şeklinde tanımlamışlardır. (Labaratuvar bulguları bölümünde detaylı olarak anlatılmıştır.)

Tanı için en az 2 tanı kriterinin bulunması yeterlidir. Şişmanlık, kısırlık ve LH/FSH hormonlarındaki dengesizlik tanı kriterleri arasında yoktur.

Tanı için öncelikle jinekolojik ve sistemik muayene, arkasında ultrason ve laboratuvar tetkikleri yapılmalıdır.

Jinekolojik ve Sistemik Muayene Bulguları

Polikistik over sendromunun teşhisinde hastadan aldığı anamnez ve muayene bulguları önemlidir. Anamnezde adet düzeni hakkında detaylı bilgi alınır. Adet düzensizliği genellikle ergenlik dönemiyle başlar ve artarak devam eder. Ancak bütün kadınlarda hastalık aynı şekilde seyretmez. Bazılarında sadece adet düzensizliği mevcutken, diğerlerinde hastalığın bütün belirtileri görülür.

Tüylenme bulguları muayenede doktor tarafından dikkatli bir şekilde ortaya çıktığı vücut bölgesi ve şiddetiyle birlikte not edilir. Tüylenme derecesindeki değişiklikler tedavi etkinliğinin değerlendirilmesinde son derece önemlidir. Aşağıdaki resimde aşırı tüylenme görülmektedir.

Ayrıca insülin direnciyle beraber olan PKO durumlarında ciltte oluşan akantoz lekeleri dikkatli bir inceleme ile görülebilir. Akantozis nigrikans kasık, koltuk altı, boyun ve diğer deri kıvrımlarında ortaya çıkan, deride kalınlaşmış koyu renkte yamalar görülen bir cilt problemidir. Aşağıdaki resimde koltuk altında akantoz lekeleri görülmektedir.

Kilo ölçümü ve obezite yönünden değerlendirme yapılmalıdır. PKO’lu kadınların yaklaşık %50’si obez sınıfına girer ve bu durum çeşitli sağlık sorunlarını beraberinde getirir. Obezite PKO belirtilerini artırır ve PKO ilerledikçe obezite daha da artabilir.

Ultrason Bulguları

Tanımlar ve tanı kriterleri ile ilgili yapılan yanlışlıklar nedeniyle bir çok hastaya yanlış tanı konmaktadır. Polikistik over ile Polikistik over hastalığı birbirine çok karıştırılmaktadır.

Polikistik over (PCO); ultrasonda yumurtalıklarda inci kolyesi gibi dizili 2-8 mm çapında sayı olarak 10-15’ten fazla küçük yumurta keselerinin görülmesidir. Polikistik Over Sendromunun 3 tanı kriterlerinden sadece birisidir ve tanı için tek başına yeterli değildir. Ayrıca polikistik over görüntüsü başka hastalıklarda hatta sağlıklı bayanlarda bile görülebilmektedir.

Polikistik Over Sendromu ise Polikistik over ile birlikte adet düzensizliği, tüylenme ve kısırlık gibi belirtileri de kapsayan hormonal bir bozukluktur. Tanı için ultrason görüntüsü olması şart değildir. 3 tanı kriterinden ikisinin olması yeterlidir.

Yumurtalığın merkezi kısmında görülen stroma dokusunun yoğunluğu da artmış izlenimi vermektedir. İleri derece PKO olgularında yumurtalıklar irileşmiş ve hacimleri artmış bulunabilir.

Ayırıcı tanı:

Polikistik over senromu ile karışabilecek şu durumlar ayırıcı tanıda mutlaka düşünülmelidir.

Hipotiroid (tiroidin yavaş çalışması)

Hiperprolaktinemi (Süt hormonunun yüksek olması),

Cushing sendromu

Androjen salgılayan tümörler

Konjenital adrenal hiperplazi
Bu hastalıklar da aşırı androjen üretimi ve şişmanlık gibi PCOS ile benzer belirtilere neden olabilirler.