Gebelikte yapılan ikili test, üçlü test, dörtlü test gibi testlere genel olarak halk arasında zeka testi adı verilir.
1 ) Bu testlere neden zeka testi denir?

Hamilelik döneminde yapılan ikili test, üçlü test, dörtlü test gibi testlerin genel olarak adlandırılmasına zeka testi denmektedir. Toplum içerisinde zeka testi olarak ifade edilen bu testlerin gerçek adı doğum öncesi tarama testleridir veya down sendromu tarama testleridir.(prenatal tarama testleri). Bu testler, bebeğin zekasını ölçmeye yarayan testler değildir. Yalnızca bu testlerin neticesinde, riski saptanmış olan kromozomal anomaliler zeka geriliği ile alakalı olan hastalıklardır, down sendromu (mongol bebek, trizomi 21) gibi.

Anne karnında oluşumuna devam eden bebeğin zeka seviyesini, direk olarak değerlendiren herhangi bir test mevcut değildir. Aynı zamanda bu testlerde belirlenen kromozomal anomaliler haricinde bebekte zeka geriliği oluşturabilecek bir çok hastalık bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak hipotroidi gösterilebilir. Bir başka ifade ile bu testler zeka geriliği oluşturabilecek hastalıklardan yalnızca bir iki tanesini tarar, diğerlerini taramaz. Bu sebepten dolayı bu testlerin neticesi normal gelen bir bebekte de, başka bir hastalıktan dolayı zeka geriliği görülebilir. Kısacası, zeka testlerinden elde edilen sonuçlarının hepsinin normal çıkması, bebeğin doğumdan sonra zekasının normal olacağını hiçbir şekilde garanti etmez.

2 ) İkili tarama testi nasıl yapılır?

İkili tarama testi, bebekte zeka geriliğinin veya bazı organ anomalilerinin var olup olmadığını araştırmaya yöneliktir. Bu sebepten dolayı, hamilelik döneminin 11. ile 14. haftaları arasında anneden kan örneği alınır. Alınan kan değerlerinin içerisinde beta hCG ve PAPP-A seviyeleri ölçülerek, bunun yanında annenin yaşı ve diğer bazı özellikleri göz ardı edilmeden neticeler bilgisayar ortamında incelenme altına alınır. Yapılan bu işlem ikili tarama testi olarak ifade edilir. Aynı zamanda yapılan teste, bebeğin ense kalınlığı NT testi de ilave edilirse, ortaya çıkan sonuç daha belirgin olur ve yapılan işlem kombine test olarak önümüze çıkar.

Öbür yandan uygulanan ikili tarama testi ile down sendromlu bebeklerin yaklaşık % 65’i tespit edilebilmektedir. Ancak kombine test ile beraber bu oran yaklaşık % 85 lere dahi çıkabilmektedir. Her iki testin yapımında da, bebeklerin tamamının sendromlu olup olmadığının saptanması, ne yazık ki mümkün olmamaktadır.

3 ) ÜÇLÜ TEST

Bebekte görülen sinir sistemi, gelişim kusurları (Nöral tüp kusurları) ve kromozom bozuklukları (Down Sendromu (Mongolism) ve Trizomi 18 Sendromu gibi) bakımından tehlike belirleyen bir tarama testidir. Risk değerlerinin yüksek çıkmasının sonucunda, bebeğin hasta olduğu anlamına gelmez. Bu testlerin yanı sıra ileri incelemelerin de yapılmasını gerektirir.

Hamilelik döneminin 15. İle 20. haftaları arasında gerçekleştirilen bir kan testidir. 16 ile 18 haftaları içerisinde yapıldığı zaman, en doğru sonuçları verir. Anneden alınan kan örneğinde, üç hormon (AFP, hCG, Estriol) ölçülür ve bir risk hesaplaması analizi yapılır.

Testin yapılması sırasında, hamilelik haftası, annenin yaşı, vücut ağırlığı, ırk, şeker hastalığı bulunup bulunmadığı ve annenin sigara kullanıp kullanmadığı bilinmelidir. Hamilelik yaşının doğru bildirilmiş olması kesinlikle çok önemli bir konudur. Bütün verilen bu bilgiler sayesinde, anne kanından bakılan üç hormon değeri bir bilgisayar programına aktarılarak, az önce ifade edilen hastalıklar için risk hesap edilir. Sonuçlar hem yalnızca yaş açısından, hem de bu hormonlar ile beraber hesap edilen risk olarak, ayrı ayrı belirlenir. Riskin artması halinde, (örnek Down sendromlu bebek doğurma riski 1/200 çıkmışsa) anne karnında gelişen bebeğin gerçekten Down Sendromu olup olmadığını ortaya koymak gerekir. Bu amaç ile de, ileri tetkik tavsiye edilir.

Üçlü test her anne adayına 16 ile 18 haftalarında yapılması tavsiye edilen bir testtir. Testin bir tarama testi olduğu da akıllardan çıkarılmamalıdır. Bu nedenden dolayı, bu teste ek olarak 20 ile 22. Hamilelik haftaları arasında, ayrıntılı ultrasonografik inceleme ile diğer sorunlar aranmalıdır.

3’lü test, çeşitli doğumsal anormalliklerin riskinin tespit edilmesinde yardımcı olabilir. Bu anormallikler Down Sendromu, nöral tüp kusurları ve bazı az görülen kalıtımsal-genetik problemlerdir. Üçlü test neticesine göre, ileri inceleme yapılması halinde, Down Sendromu ile karşılaşılan bebeklerin yaklaşık % 60 ile %70’i tespit edilir. Daha yüksek seviyede Down sendromunun saptanabilmesi amacı ile son zamanlarda bu testin daha gelişmiş versiyonları yapılmıştır. (Dörtlü test ismi ile bilinmektedir).

Üçlü testin nispeten hamileliğin geç dönemde gerçekleştirilmesi, neticelerin geç sonuçlanması ve hastalıklı bebek sonucu çıkması durumunda, hamileliğin sonlandırılması işleminin 20 ile 22 hafta gibi geç bir döneme denk gelmesi hastalar bakımından önemli bir sakınca oluşturmaktadır.

Bugün için, aynı anne adayından hem ikili test, hem de üçlü testin istenmesinin gereksiz olduğu ön görülmektedir. Ense kalınlığı ile beraber değerlendirilen ikili test (birinci üç ay testi) daha başarılı ve daha az yanılma payı olduğundan dolayı, hem de daha erken dönem içerisinden yapıldığı için tercih edilir. İkili test zamanını kaçıran anne adayının ise, Üçlü test yaptırması yeterli olacaktır.

4 ) İkiz, üçüz ve diğer çoğul hamileliklerde tarama nasıl olur?
İkiz, üçüz ve diğer çoğul hamileliklerde ikili test, üçlü test, dörtlü test, başarılı sonuç veremediği için uygulanmamaktadır. Bunun yerine bu anne adaylarına, tarama amacı ile ense kalınlığı (NT) ölçümünün kullanılması yeterlidir.