Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre normal kabul edilen sperm sayısında 100 yıl içerisinde büyük bir düşüş yaşandı. 1900’lü yılların başında bir erkeğin menisinde bulunması gereken ortalama sperm sayısı 120 milyonken, 2011 verilerine göre bu rakam 15 milyona kadar düştü. Peki bu düşüşe neden olan etkenler neler ve bu durumum önüne geçebilmek mümkün mü? Acıbadem Tüp Bebek Merkezleri Koordinatörü ve Acıbadem Maslak Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Bülent Tıraş, dış etkenlerden en fazla etkilenen vücut hücrelerinin başında gelen spermin kalitesini bozan ve sayıca azalmasına neden olan faktörler hakkında bilgi verdi.

Spermler vücudun dış etkenlerden en çabuk etkilenen hücrelerdir.
Vücudun tüm hücreleri dış etkenlerden etkileniyor. Ancak bazı hücreler daha dayanıklıyken bazıları çok daha hassaslar. Kadında yumurtalıklar, erkeklerde ise spermler dış etkenlerden en kolay etkilenen aynı zamanda da çok hızlı çoğalan hücreler arasında yer alıyor.

Son 100 yıl içerisinde endüstri sektöründe büyük gelişmeler yaşandı. Bu ilerlemelere paralel olarak da sperm kalitesini olumsuz etkileyen pek çok faktör hayatımıza girdi ve girmeye devam ediyor. Sperm kalitesini bozan dış etkenleri sıralayacak olursak:

Hava Kirliliği
Otomobillerden çıkan egzoz gazları, fabrika bacalarından çıkan zehirli gazlar hava kirliliğini artırıyor. Solunan nefesle birlikte pek çok zararlı atık insan vücuduna giriyor ve sperm kalitesini bozup sayı olarak da azalmasına neden oluyor.

Deniz kirliliği
Sulara karışan kurşun, kadmiyum, civa gibi ağır metaller özellikle sığ sularda yaşayan ya da az hareket edebilen deniz canlılarının vücudunda birikime neden oluyor. Yoğun deniz kirliliğinin yaşandığı bölgelerde, bu tip deniz canlılarını yiyen kişiler de bu ağır metalleri ister istemez vücutlarına almış oluyorlar. Özellikle fabrikaların yoğun şekilde bulunduğu yerlerde bu tip atıkların fazla olabileceği göz önünde bulundurularak kişilerin midye, istiridye ve sığ sularda yüzen balıkları yememeleri gerekiyor.

Hormon içeren suni yemler
Hormon içeren suni yemler, hayvanların daha kaslı bir yapıya sahip olmasını sağlıyor. Et miktarını artıran bu suni yemler hayvan yetiştiricileri tarafından sıklıkla tercih ediliyor. Bu hormonlar insan vücudunda östrojene dönüşüyor. Erkeklerin vücudunda östrojen hormonunun artması da sperm sayısının düşmesine neden oluyor. Kırmızı et ve kümes hayvanlarının yanı sıra hormon içeren soya sütü, soya filizi gibi ürünlerle birlikte her türlü sebze ve meyvede de bu tehlike söz konusu oluyor.

Cinsel ilişki sıklığı
Cinsel ilişki sıklığı da sperm kalitesini etkileyen faktörler arasında yer alıyor. Yalnız bu noktada dikkat edilmesi gereken ideal cinsel ilişki sıklığının doğru belirlenmesidir. Çok sık cinsel ilişkinin yanı sıra, az sayıda girilen cinsel ilişki de sperm sayısını düşürüyor. Sağlıklı sperm sayısı için ideal olan cinsel ilişki sıklığı gün aşırı ya da haftada 2-3 kez olarak tavsiye ediliyor.

Sıcak faktörü
Testislerin sağlıklı sperm üretebilmeleri için vücut ısısından 1-2 derece daha soğuk olmaları gerekiyor. İdeal vücut ısısı 36 dereceyken testislerin olması gereken sıcaklığı 34 derece civarındadır. Özellikle hamamlar, demir çelik tesisleri ve ekmek fırınları gibi sıcak yerlerde çalışanlarla çok sık saunaya giden kişilerde sperm kalitesi ve sayısı düşebiliyor. Ayrıca uzun süre ata binen, bisiklet kullanan, çok dar iç çamaşırı ya da pantolon giyen kişilerde de uzun süre aynı pozisyonda kalmayla birlikte testis ısısı düşüyor. Bu durum da sperm kalitesini düşürüyor.

İlaç kullanımı
Kemoterapi ilaçları, ağır antibiyotikler ve epilepsi ilaçları uzun dönem kullanımlar durumunda sperm kalitesini ve sayısını olumsuz etkileyen faktörler arasında yer alıyor.

Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı
Sigarada bulunan toksik maddelerin yanı sıra nikotinin damar büzücü etkisi erkeklerde sperm kalitesinin düşmesine neden oluyor. Ayrıca alkol ve uyuşturucu madde kullanımı da aynı etkiye neden olan faktörler arasında yer alıyor.

Obezite
Aşırı kilolu kişilerin hormon seviyeleri normal kişilere göre farklılık gösteriyor. Ayrıca yaşam biçimleri ve yanlış beslenme alışkanlıkları da sperm kalitelerinin düşmesine neden olabiliyor.