Servikal yetmezlik (rahim ağzı yetmezliği) ne demektir?

Rahim ağzı yani serviks; rahimin vajinaya açılan en alt noktasıdır. Normal bir hamilelikte rahim ağzı kapalıdır. Rahim ağzının büyüyen bir gebeliği taşıyamayacak kadar güçlü olmaması ve doğum sancıları başlamadan açılması ise servikal yetmezlik (rahim ağzı yetmezliği) olarak adlandırılır.

Teşhis

Servikal yetmezlik tanısı genellikle hastanın daha önceki gebelik veya gebeliklerinde olan problemin sorgulanması sonucu geriye yönelik olarak konan bir tanıdır. Belirgin bir sebep olmaksızın 2. trimesterde yani ikinci 3 ayda (genelde 18-24 haftalar arası) sonlanması genelde servikal yetmezlik tanısı koydurur. Çoğu zaman belirgin bir ağrı çekmeden su kesesinin aniden açılmasını takiben bebeğin ve plasentanın doğması söz konusudur.

Erken Doğum Tehdidi
ve erken doğum ile servikal yani rahim ağzı yetmezliğinin ayırımını yapmak zor olabilir. Genelde yetmezliğe bağlı doğumlar 18-24 haftalar arasında olurken, erken doğumlar 26. haftadan sonra görülür. Ayrıca rahim ağzı yetmezliğinde ağrı daha az hissedilirken, erken doğumda kasılmalara bağlı ağrılar daha yoğun olarak hissedilir.

Eskiden teşhis amacıyla gebelik olmayan dönemde rahim ağzındaki açıklığın ölçülmesi kullanılmıştır. Ancak bu yaklaşım yerini ultrason incelemesine bırakmıştır. Gebelik seyri sırasında belirli dönemlerde yapılan vajinal ultrason incelemelerinde rahim ağzı uzunluğunun ölçülmesi ve bebeğin su yani amniyon kesesinin serviks içindeki kanalda oluşturduğu hunileşme ile teşhis konmaktadır.

Tabii ki, bu seri ultrason ölçümleri, hikayesinde yukarıda anlatılan şekilde; ağrısız, 18-24 haftalar arasında doğum olması önemlidir. Ancak hiçbir risk faktörü olmadan da servikal yetmezlik olabileceği unutulmamalıdır.

rahim ağzında açılma, hunileşme
Servikal yetmezlik nedenleri

Önceki zor doğumlar ya da geç düşükler ile 2.5 aylıktan sonra yapılan kürtajlar rahim ağzında zedelenmeye neden olabilmektedir. Daha nadiren doğumsal anomaliler de servikal yetmezliğe neden olabilir.

Servikal yetmezliğin tedavisi

rahim ağzı dikişi

Servikal yetmezliğin tedavisi cerrahidir. Serklaj (cerclage) adı verilen bir işlem ile rahim ağzı gebelik sonuna kadar kapalı tutulabilir. Burada rahim ağzını çevreleyen bir dikiş geçilerek bağlanır ve serviks torba ağzı gibi büzülür.

Serklaj kimlere yapılır?

Bilinen ve tanısı konmuş servikal yetmezlik varlığında ya da normal kontrollerde servikal yetmezliği düşündüren bulgular saptandığında serklaj konması planlanır.

Kaç tür serklaj uygulaması vardır?

Serklaj acil ya da koruyucu olarak 2 grupta incelenebilir.

Acil serklaj uygulanmasını gerektiren durumlar nelerdir?

– Gebeliğin 28. haftasından önce ve doğumun henüz başlamadığı durumlarda yapılan muayenede rahim ağzında açılma ve incelme saptanması

– Daha önceden erken doğum öyküsü olan gebelerde vajinal utrasonografide serviks uzunluğunun 2 ya da 2.5 cm ya da daha kısa olarak saptanması ya da hunileşme diye tabir edilen bebeğin su kesesinin rahim ağzı kanalına doğru uzanması)

Koruyucu serklaj uygulanmasını gerektiren durumlar nelerdir?

– Daha önceki gebeliği ya da gebelikleri servikal yetmezlik nedeni ile düşük ya da erken doğum ile sonuçlananlar

– Çekilen rahim filminde (HSG) servikal yetmezliği düşündüren bulgular saptananlar

– Serviksle ilgili ameliyat (örneğin geçirilmiş konizasyon) ya da zor doğum öyküsü olması

– 12. haftada yapılan vajinal ultrasonografide serviksin 2 ya da 2.5 cm’den kısa olarak bulunması

Serklaj kaçıncı haftada yapılır?

Acil serklaj durum saptandığı anda yapılmalıdır. Koruyucu serklaj serjklaj ise genellikle gebeliğin 13-14. haftalarında yapılır.

İşlemden önce gebelik yaşı, bebeğin canlı olduğu ve herhangi bir anomalisinin olmadığının ultrason ile tespiti şarttır. Yine işlem öncesi var olan vajinal enfeksiyonlar ile idrar yolları enfeksiyonları mutlaka tedavi edilmelidir.

Serklajın yapılmaması gereken durumlar nelerdir?

– Belli aralıklarla doğum kasılmalarının olması ve bunun sancı ya da ağrı olarak hissedilmesi

– Rahim içinden belirgin kanama olması

– Bebeğin su kesesinde ya da rahim içinde iltihap olması

– Su kesesinin açılmış olması ( Suların Erken Gelmesi )

– Bebekte yaşama ihtimali olmayan anormallik saptanması

Serklaj işlemi nasıl yapılır?

Rahim ağzına serklaj konulması genel anestezi altında yapılan bir işlemdir. İşlem sırasında verilen genel anestezi bebek açısından yüksek risk taşımaz. İşlem genelde 5-10 dakika kadar sürer. Vajina ve serviksin antiseptik sıvılarla temizlenmesinden sonra bant şeklindeki özel dikiş ipliği rahim ağzının rahim ile birleştiği en yakın noktadan çepeçevre geçirilerek sıkıca bağlanır. Bu şekilde rahim ağzı torba şeklinde büzülmüş olur.

Serklajın bir kaç değişik türü olmakla birlikte en sık kullanılan teknik yukarıda anlatılandır ve McDonald usülü serklaj olarak adlandırılır. Rahim kasılmalarını önlemek amacıyla makattan uygulanan fitiller, ağızdan ya da damardan verilen ilaçlar ve antibiotikler uygulanabilir.

İşlem sonrası erken dönemde hafif bir kanama olması normaldir.

Serklaj sütüründen sonra doktorunuz onay verene kadar cinsel ilişkide bulunmak sakıncalıdır.

Etkinliği ne kadardır?

Servikal yetmezlik tanısı kesin ise serkaj konan hastaların %90-95’i gebeliği miada kadar taşıyabilirler.

Serklaj dikişi ne zaman alınır?

Eğer normal vajinal doğum planlanıyorsa dikiş 37. gebelik haftasında alınır. Genelde dikişin alınmasını takiben çok kısa bir sürede Normal Doğum gerçekleşir.

Sezaryen planlanan doğumlarda ise dikiş sezaryen sonrasında alınır.

Serklajın riskleri nelerdir?

– Genel anesteziye bağlı riskler

– Doğum ağrılarının başlaması.

– Su kesesinin yırtılması (Suların Erken Gelmesi)

– Servikal enfeksiyon

– Servikste yırtılma. Eğer dikiş yerindeyken kasılmalar başlar ve fark edilmez ise serviskte yırtılma görülebilir.

Bu risklerin hepsinin son derece görüldüğünü de hatırlatmakta fayda vardır.

Serklajdan sonra hangi durumlarda acilen doktora başvurmak gerekir?

– İşlem sonrası düzenli kasılmalar olması

– Beligin kanama olması

– Ateşin 38 derecenin üzerinde olması

– Kötü kokulu bir vajinal akıntı olması

– Su kesesinin açılması